“… فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ،… فَأَفْتِ الْمُسْتَفْتِیَ، وَعَلِّمِ الْجَاهِلَ، وَذَاکِرِ الْعَالِمَ“.(نامه 67)

” پس برای مردم حج را بپا دار و سپس فتاوای دینی را به طالبان آن ابلاغ نما و نا آگاهان را آموزش ده و با دانشمندان به گفتگو بپرداز.”

براستی حاجیانی که پا به این عرصه عظیم عبادی می گذارند. نیازمند آموزش منسجم از مناسک و احکام حج ، اسرار حج ، اخلاق حج ، و تعالیم دیگر مؤثر در بهره گیری هرچه بهتر از این موقعیّت استثنایی هستند و حضرت در این نامه لزوم توجّه به این امر مهمّ را به فرماندار مکّه به عنوان سرپرست حجّاج و امیر الحاجّ منصوب امام ، سفارش می کنند.

امام صادق علیه السلام فرمود :

” الحُجّاج یَصدُرُون عَلی ثَلثَةِ أَصنافٍ: …صِنْفٌ یَخْرُجُ مِنْ ذُنُوبِهِ کَهَیئَةِ یَوْمٍ وَلَدَتْهُ اُمّهُ“.

” حجاج در سه گروه باز می گردند… و گروهی از آنان در حالی که گناهان آنان بخشیده شده ، مانند روزی که از مادر زاده شده اند.”

اجاره و حکم آن در حرم

“… وَمُرْ أَهْلَ مَکَّةَ أَلاَّ یَأْخُذُوا مِنْ سَاکِنٍ أَجْراً“.(نامه 67)

” وبه مردم مکّه فرمان ده تا از هیچ زائری درایّام حج ، اجرت و مزد مسکن نگیرند.”

از موارد احکام فقهی مربوط به حرم این است که بعضی اجاره دادن خانه های حرم به زائران را ممنوع می دانند و بعضی دیگر آن را مکروه می شمارند ، و سرّ آن این است که در قرآن می فرماید:

…سَوَاءً الْعَاکِفُ فِیهِ وَالْبَادِ…؛ “مقیم و مسافر در آنجا یکسانند“.

دستور اصلی نیز همین بود که ساکنان مکّه درِ خانه های خود را باز بگذارند تا زائران با سکونت در آنها ، مناسک حج خود را با رفاه و آرامش بیشتری انجام دهند و برگردند.

مردم حج را بپای دار.”

قرآن می فرماید: جَعَلَ اللّه ُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَاما لِلنَّاسِ…؛ خداوند کعبه را مایه قیام مردم قرار داد. در این نامه نیز که حضرت در فرمانی به قُثَم بن عباس، فرماندار مکّه می نویسند، لزوم اقامه و برپایی آن را برای مردم تأکید می کنند.

” أَنَّ اللّهَ سُبْحَانَهُ اخْتَبَرَ الأوَّلِینَ مِنْ لَدُنْ آدَمَ صَلَوَاتُ اللّهِ عَلَیْهِ إِلَی الآخِرِینَ مِنْ هَذَا الْعَالَم ؛ بِأَحْجَارٍ … فَجَعَلَهَا بَیْتَهُ الْحَرَامَ“.(خطبه 192)

” همانا خداوند سبحان ، انسان های پیشین ، از آدم علیه السلام تا آیندگان این جهان را به وسیله سنگ هایی ، که آن را خانه محترم خود قرار داد ، آزمایش نمود.”

خداوند ادعای ایمان بندگان را می آزماید و در مسیر همین آزمایش ، کعبه را وسیله ای برای امتحان مردم جهان قرار داد ، امتحانی از اولین تا آخرین انسان.

“وَاخْتَارَ … ، وَوَقَفُوا مَوَاقِفَ أَنْبِیَائِهِ“.(خطبه 1)

” دعوت شوندگان به خانه محترم خداوند کسانی هستند که… پای خود را بر جایگاه انبیای الهی می گذارند.”

اشاره حضرت در این خطبه به آن است که انبیای الهی در خانه کعبه حضور یافته و حجّ بیت اللّه الحرام را انجام داده اند. در ضمن روایات بسیاری در تأیید انجام حج توسّط حضرت آدم علیه السلام تا حضرت خاتم صلی الله علیه و آله نقل شده است.

“فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ، وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللّهِ“.(نامه 67)

“پس مناسک حج را برای مردم بپادار و متذکر ایّام اللّه برای آنها باش.”

حضرت پس از لزوم بر پایی حج که در دستورشان به فرماندار مکه به عنوان امیرالحاج می نویسند ، لزوم یاد ایام اللّه را نیز در ادامه به وی متذکر می شوند.

“ثُمَّ أَمَرَ آدَمَ عَلَیْهِ السَّلاَم وَوَلَدَهُ أَنْ یَثْنُوا أَعْطَافَهُمْ نَحْوَهُ“(خطبه 192)

“پس آدم و فرزندانش را فرمان داد که به سوی کعبه بازگردند.”

بنای ساده کعبه

“وَلَوْ کَانَ الاْءَسَاسُ الْمَحْمُولُ عَلَیْها ، وَالاْءَحْجَارُ المَرْفُوعُ بِها ؛ مِنْ زُمُرُّدَةٍ خَضْرَاءَ… لَخَفَّفَ ذَلِکَ مُصَارَعَةَ الشَّکِّ فِی الصُّدُورِ“.(خطبه 192)

” و اگر پایه ها و بنیان کعبه و سنگ هایی که در ساختمان آن به کار رفته، از زمرّد سبز و یاقوت سرخ و دارای نور و روشنایی بود، دل ها دیرتر به شک و تردید می رسیدند.”

حضرت در این بیان فرموده است: خداوند بنای کعبه را ساده قرار داد تا انسانها را با آن بهتر بیازماید و امکان ایجاد زمینه های شک و تردید در این آزمایش الهی برای مشکل تر شدن این آزمون است ؛ چرا که وسیله امتحان می بایست با توجّه به ارزش و اهمّیت نتیجه آن ، صورتی مشکل تر داشته باشد.