این مجموعه، فهرستی از کلام بلیغ حضرت امیر المومنین علی (ع) در باره خانه توحید کعبه و حج در نهج البلاغه است.


آثار حج ، رحمت الهی "... جَعَلَهُ اللَّهُ سَبَباً لِرَحْمَتِهِ" (خطبه 192) " خداوند سبحان... حج را سببی برای رحمت خویش قرار داد." خطبه ها و نامه ها و حکمت های نهج البلاغه، اشارات بلیغی به آثار معنوی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حج دارند. به فرمایش آن حضرت، در سایه برگزاری این مراسم معنوی، اثرات زیبایی از رحمت الهی، نصیب افراد و جوامع مسلمان می گردد. آثار حج ، وصال بهشت "جَعَلَهُ اللّهُ... وَوُصْلَةً إِلَی جَنَّتِهِ" (خطبه 192) " ...خداوند حج را وسیله ای برای رسیدن مردم به بهشت قرار داد." حج گزاران و کارگزاران حج، با لبّیک به این فرمان الهی، درهای بهشت خدا را به روی خویش می گشایند. آثار حج ، همبستگی دینی " فَرَضَ اللّهُ... وَالْحَجَّ تَقْربَةً لِلدِّین" .(حکمت 252) " خداوند حج را برای همبستگی مسلمانان واجب گردانید." و نیز حضرت امام هشتم علیه السلام فرمودند: خداوند خانه اش را ..........(برای ادامه کلیلک کنید)

آثار حج ، رحمت الهی

جَعَلَهُ اللَّهُ سَبَباً لِرَحْمَتِهِ(خطبه 192)

” خداوند سبحان… حج را سببی برای رحمت خویش قرار داد.”

خطبه ها و نامه ها و حکمت های نهج البلاغه، اشارات بلیغی به آثار معنوی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حج دارند. به فرمایش آن حضرت، در سایه برگزاری این مراسم معنوی، اثرات زیبایی از رحمت الهی، نصیب افراد و جوامع مسلمان می گردد.

آثار حج ، وصال بهشت

جَعَلَهُ اللّهُ… وَوُصْلَةً إِلَی جَنَّتِهِ(خطبه 192)

” …خداوند حج را وسیله ای برای رسیدن مردم به بهشت قرار داد.”

حج گزاران و کارگزاران حج، با لبّیک به این فرمان الهی، درهای بهشت خدا را به روی خویش می گشایند.

آثار حج ، همبستگی دینی

فَرَضَ اللّهُ… وَالْحَجَّ تَقْربَةً لِلدِّین.(حکمت 252)

” خداوند حج را برای همبستگی مسلمانان واجب گردانید.”

و نیز حضرت امام هشتم علیه السلام فرمودند: خداوند خانه اش را نقطه گردهمایی از شرق و غرب جهان قرار داد تا مسلمانان همدیگر را بشناسند .

تألیف قلوب مسلمین و انس و وحدت میان آنان و نزدیکی و شناخت حال همدیگر، از آثار پرشکوه این فریضه الهی است که حضرت امیر علیه السلام بدان اشاره فرموده اند.

آثار حج ، شست و شوی گناهان

وَحَجُّ الْبَیْتِ وَاعْتِمَارُهُ،… وَیَرْحَضَانِ الذَّنْبَ.(خطبه 110)

” حج و عمره بیت اللّه الحرام… شستشو دهنده گناهان هستند.”

آری ، از ره آوردهای ارزشمند حج ، آمرزش الهی برای حجّاج خانه خداست.

آثار حج، رونق اقتصادی

وَحَجُّ الْبَیْتِ وَاعْتِمَارُهُ، فَإِنَّهُمَا یَنْفِیَانِ الْفَقْرَ….(خطبه 11)

” حج و عمره خانه خدا ، نابود کننده فقر هستند.”

آثار فراوان اقتصادی حج غیر قابل انکار است. رفع فقر و آبادانی بلاد مسلمین و رونق اقتصادی جوامع مسلمان ، از دیگر آثار این فریضه الهی است که حضرت بدان اشاره دارند.

آثار حج، آمرزش الهی

وَیَتَبَادَرُونَ عِنْدَهُ مَوْعِدَ مَغْفِرَتِهِ.(خطبه 1)

” دعوت شوندگان حج بیت اللّه الحرام… به سوی وعدگاه آمرزش الهی می شتابند.”

آمرزش و غفران الهی، مهمترین آثار و ره آوردی است که هر مسافر خانه خدا می تواند برای خود به ارمغان آورد. ارمغان از جایی که حاجی میهمان است و پذیرایی میهمان با غفران الهی صورت می گیرد . و میهمانِ عارف در این خوان ضیافت، آمرزش الهی را می خواهد و در طلبش شتاب فراوان دارد.

درویشی را دیدم سر بر آستان کعبه همی مالید و می گفت: یا غفور یا رحیم ، تو دانی که از ظلوم جهول چه آید:

عابدان جزای طاعت خواهند و بازرگانان بهای بضاعت. منِ بنده امید آورده ام نه طاعت و به دریوزه آمده ام نه به تجارت، “اِصنَعْ بی ما أنْتَ أهْلُهُ”.

آثار حج، پاکسازی و خلوص

وَتَمْحِیصاً بَلِیغاً…(خطبه 192)

” و خداوند سبحان حج را برای پاکسازی و خالص شدن قرار داد.”

حج صحنه آزمایش است که به خودسازی مسلمان و پاکسازی درونی و خالص شدن اعمال و نیّات او می انجامد.

ثار حج ، سود معنوی

یُحْرِزُونَ الاْءَرْبَاحَ فِی مَتْجَرِ عِبَادَتِهِ.(خطبه 1)

دعوت شوندگان حج بیت الحرام … سودهای فراوان در این تجارت گاه عبادت الهی به دست می آورند.

بندگی خداوند سود سرشار دارد. هر که به خداوند نزدیکتر شد، بی نیازتر شد. انسان حجگزار به خداوند تقرّب بیشتری می جوید و در سایه این عبادت خالص به همه چیز می رسد.

آثار بی توجهی و ترک حج

وَاللّهَ اللّهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ، لاَ تُخَلُّوهُ مَا بَقِیتُمْ، فَإنَّهُ إنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا.(نامه 47)

” خدا را ، خدا را ، درباره خانه پرودرگارتان ، تا هستید آن را خالی مگذارید ؛ زیرا اگر کعبه خلوت شود، مهلت داده نمی شوید.”

نامه 47 نهج البلاغه وصیّت نامه بسیار مهمّ حضرت است که ایشان پس از ضربت خوردن از شقی ترین مردم، در ماه رمضان سال 40ه . در بستر شهادت به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام بیان فرمودند. در جمله فوق که قسمتی از وصیت نامه و سفارش به خانه خدا و حج می باشد، امام علیه السلام از آثار مهمّ ترک حج و تضعیف این مراسم را، از میان رفتن پشتیبان و غلبه دشمن درونی و بیرونی می داند.

آثار عمره

وَحَجُّ الْبَیْتِ وَاعْتِمَارُهُ، فَإِنَّهُمَا یَنْفِیَانِ الْفَقْرَ وَیَرْحَضَانِ الذَّنْبَ.(خطبه 110)

” حج و عمره بیت اللّه الحرام ، نابود کننده فقر و شستشو دهنده گناهان هستند.”

در این بیان ، حضرت ، عمره را هم مانند حج ، دارای تأثیر بسزا در رونق اقتصادی مسلمین و نابودی فقر و تأمین حوائج مادّی و دنیوی اجتماعات اسلامی می داند در حالی که بلافاصله تأثیر عمیق معنوی و اخروی آن نیز مدّنظر آن امام بزرگوار قرار می گیرد که آمرزش گناهان معتمرین و عمره گزاران این بیت شریف است.

کعبه، خانه ی امن خدا

امنیّت حرم

بَیْتِهِ الحَرَامِ… وَیَأْلَهُونَ إِلَیْهِ وَلَهَ ا لْحَمَامِ.(خطبه 1)

” خانه محترم خداوند… که مردم همانند کبوتران به آن پناه می آورند.”

در حرم ، کشتن حیوانات وحشی و شکار آنها حرام است. در حرم جنگ و خونریزی حرام است. کندن درختان و گیاهان حرم جایز نیست. حمل سلاح در آن ممنوع است. دست زدن به اشیای گم شده در حرم منع شده است. مجرمان پناهنده به حرم ، نباید در آنجا مجازات شوند.

وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِنا .

“و هنگامی که ابراهیم علیه السلام دعا کرد که پروردگارا ! این سرزمین را شهر امن قرار ده.”

جَعَلَهُ (سبحانه و تعالی)… وَلِلْعَائِذِینَ حَرَماً.(خطبه 1)

” خداوند سبحان… کعبه را… خانه امن و امان برای پناهندگان قرار داد.”

ادای حقّ کعبه

 وَفَرَضَ عَلیْکُمْ حَجَّ بَیْتِهِ الحَرَامِ … فَرَضَ حَقَّهُ.(خطبه 1)

” خداوند سبحان حجّ خانه اش را بر شما فرض نمود و ادای حقّ کعبه را واجب گردانید.”

ارزش کعبه

بأَحْجَارٍ لاَ تَضُرُّ وَلاَ تَنْفَعُ ، وَلاَ تُبْصِرُ وَلاَ تَسْمَعُ ، فَجَعَلَهَا بَیْتَهُ الْحَرَامَ….(خطبه 192)

“سنگ هایی است که نه زیان می رسانند و نه نفعی دارند، نه می بینند و نه می شنوند. پس خداوند آنها را خانه محترم خویش قرار داد.”

در این خطبه حضرت ارزش خانه کعبه را به سنگ های آن نمی دانند. سنگ های معمولی به تنهایی بی اثرند. بلکه به فرمایش آن بزرگوار، ارزش کعبه به آن است که خداوند این سنگ ها را خانه مورد احترام خود و وسیله ای برای امتحان بندگان خویش قرار داد.

اشتیاق حج و دیدار کعبه

حَجَّ بَیْتِهِ الحَرَامِ ، … یَرِدُونَهُ وُرُودَ الاْءَنْعَامِ.(خطبه 1)

” خانه محترم خداوند… که مردم چونان تشنگان به سوی آن روی می آورند.”

حضرت شیفتگان حرم الهی و مشتاقان خانه خدا را به تشنگانی توصیف کرده اند که مانند چهار پایان ، بی تکلّف به سوی آب هجوم می آورند.

امام علی (ع) و حج

بیگانگان در مراسم حج

توطئه بیگانگان در مراسم حج. (نامه 33)

در حالی که بیگانگان و دشمنان اسلام، تأثیرات عمیق حج را در ارتقای دین و دنیای مسلمین می بینند و تأثیر شگرف آن را در وحدت و انسجام بلاد اسلامی مشاهده می کنند، در مقابل این مراسم وحدت آفرین، بی تفاوت نمی نشینند و از توطئه در تضعیف آن مضایقه نمی کنند.

پناه بی پناهان

جَعَلَهُ… وَلِلْعَائِذِینَ حَرَماً.(خطبه 1)

“خداوند سبحان… کعبه را… خانه امن و امان برای پناهندگان قرار داد.”

پناهگاه انسان ها

بَیْتِهِ الحَرَامِ… یَأْلَهُونَ إِلَیْهِ وَلَهَ ا لْحَمَامِ.(خطبه 1)

” خانه محترم خدا… که انسان ها همانند کبوتران به آن پناه می برند.”

حضرت تعبیر از ” پناه کبوتران” ، اوج نیاز پناهنده شدن به ملجأ مطمئن برای انسان و آرام بخش بودن این پناه گاه ویژه را برای او نشان می دهد.

تبلیغات در حج

فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ، وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللّهِ.(نامه 67)

” حج را برای مردم بپا دار و روزهای خدا را به ایشان متذکّر باش.”

یادآوری ایام اللّه ، روزهای خدا ، روز قیامت ، روز موت ، نعمت های الهی و روزهای بزرگ پیروزی و موفقیت الهی ، تبلیغاتی است که امام در حج به قثم بن عباس فرماندار مکّه و امیر الحاج فرمان می دهند ؛ تبلیغاتی که در ترغیب مردم به امور خیر می بایست هر سال با شکوه تر تدوین و اجرا گردد.

  • تواضع در حج
    وَجَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلاَمَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ.(خطبه 1)

    “خداوند حجّ خانه اش را علامت تواضع مردم در برابر عظمت خویش قرار داد.”

    حج از جمله مقامات و عباداتی است که فرد مسلمان با شرکت در آن ، اوج تواضع و فروتنی خود را در برابر خالق نشان می دهد و با اجرای فرامین خداوند ، کرنش خویش را در مقابل عظمت باری تعالی به نمایش می گذارد.

    حَتَّی یَهُزُّوا مَنَاکِبَهُمْ ذُلُلاً.(خطبه 192)

    ” عاشقان بیت اللّه الحرام… شانه های خود را با خضوع و فروتنی بسیار (در سعی و طواف) می جنبانند.”

    در حج ، هر کس با هر شخصیت و با هر مقام و منصب دنیوی و هر نوع افتخار قومی و ظاهری ، ذلیلانه ، تمرین تواضع و فروتنی می کند . تواضع در برابر خالق ، که فروتنی در برابر مخلوقات را هم به دنبال دارد.

  • حج ، بی توجّهی به....
    حج ، بی توجهی به زیبایی های ظاهری

    وَشَوَّهُوا بِإِعْفَاءِ الشُّعُورِ مَحَاسِنَ خَلْقِهمْ.(خطبه 192)

    ” عاشقان بیت اللّه … بر اثر اصلاح نکردن موهای سر، قیافه زیبای خود را زشت گردانیده اند.”

    حجّاج بیت اللّه الحرام پس از طیّ مسافت های طولانی و سخت ، در حالی به بیت خدا می رسند که موهای سرشان بلند و در اثر این پریشانی مو ، قیافه هایشان نا مرتّب است و بی توجّه به آشفتگی ظاهری ، به محض رسیدن به خانه محبوب ، با همان وضع درهم به زیارت و طواف بیت اللّه می شتابند.

    حج ، بی توجّهی به زیبایی های دنیوی

    وَیَرْمُلُونَ عَلَی أَقْدَامِهِمْ ، شُعْثاً غُبْراً لَهُ.(خطبه 192)

    ” عاشقان بیت الحرام… بر پاهای خود هروله می کنند در حالی که (بی توجّه به مظاهر دنیوی) موهایشان آشفته و بدن های پرگرد و غبار دارند.”

    در حج ، حاجیان زیبایی های ظاهری را به دور می ریزند و بی توجّه به مظاهر پوچ دنیوی ، جلوه های زیبای خدایی را برگزیده اند.

    حج گزاران ، این حالت آشفته و غبار گرفته را در طیّ سفر حج و برای کسب رضای خداوند گرفته و زیبایی های شخصی خود را در این راه الهی از دست داده اند.

  • حج و رفع نیاز محتاجان
    وَلاَ تَحْجُبَنِّ ذَا حَاجَةٍ عَنْ لِقَائِکَ بِهَا.(نامه 67)

    ” و (در حج) هیچ نیازمندی را از دیدار خود محروم مگردان.”

    ابو احمد از صحابه خاص امام صادق علیه السلام گوید: با امام صادق علیه السلام مشغول طواف بودم ، دستش به دست من بود ، مردی پیش آمد و از من حاجتی خواست ، اشاره کردم آنجا باش تا فارغ شوم.

    فرمود: کیست ؟

    گفتم: مردی است ، از من حاجتی خواست.

    فرمود: مسلمان است ؟

    گفتم: بلی.

    فرمود: برو نیازش را برآور.

    گفتم: طواف را قطع کنم؟

    فرمود: بلی.

    گفتم: گرچه واجب باشد ؟

    فرمود: بلی ، گرچه واجب باشد. هرکه در پی نیاز مسلمان رفت ، خداوند برایش هزار هزارحسنه بنویسد و از او هزار هزار سیّئه و گناه بزداید و برایش هزار هزاردرجه بالا ببرد .

  • حکومت اسلامی و خانه خدا
    ” خدا را ، خدا را ، درباره خانه خدا ، که تا زنده هستید آن را خالی مگذارید.”

    این بیان قسمتی از وصیت آن حضرت در واپسین لحظات زندگی است به فرزندانش که در این نامه ، حضرت لزوم اهمّیت برپایی هر چه با شکوه تر حج و وظیفه حکومت اسلامی را در تقویت این عبادت مهم الهی ، بیان می کند ، امّا با همه تشویق ، اگر مردم به حج راغب نگشتند ، بر امام مسلمین و حکومت اسلامی است که با اعزام آنان به حج ، مخارج سفر آنان را تأمین کند.

حج و بازار

وَحَجُّ الْبَیْتِ وَاعْتِمَارُهُ، فَإِنَّهُمَا یَنْفِیَانِ الْفَقْرَ.(خطبه 110)

“حج و عمره خانه خدا.. نابود کننده فقر هستند.”

حج ، جدا از تأثیرات معنوی و اخروی ، دارای منفعت دنیوی و رونق اقتصادی است و نتیجه آن از میان رفتن فقر در جوامع اسلامی است.

بازار حج

یُحْرِزُونَ الاْءَرْبَاحَ فِی مَتْجَرِ عِبَادَتِهِ.(خطبه 1)

” دعوت شوندگان حجّ بیت اللّه الحرام… سودهای فراوان در تجارتگاه و بازار عبادت الهی به دست می آورند.”